หญ้าเกล็ดหอยเทศ

• ชื่อวิทยาศาสตร์ Hydrocotyle sibthorpioides Lam.จัดอยู่ในวงศ์เล็บครุฑ (ARALIACEAE) 
• ชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า หญ้าเกล็ดหอย (ภาคกลาง), เกล็ดหอย หญ้าเกล็ดหอยเล็ก (ไทย), โพวตี่กิ้ม เทียงโอ่วซุย (จีนแต้จิ๋ว), เทียนหูซุยพูตี้จิ่น (จีนกลาง) เป็นต้น

ลักษณะของหญ้าเกล็ดหอยเทศ จัดเป็นพรรณไม้ล้มลุกขนาดเล็ก 

ลำต้น มีลักษณะเป็นเส้นเล็กยาวแผ่สาขา เลื้อยไปตามหน้าดิน ปกคลุมดินเป็นแผ่น ยาวประมาณ 10-50 เซนติเมตร ลำต้นเป็นข้อ ๆ ตามลำต้นมีข้อจะแตกรากฝอยยึดดิน ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการใช้เมล็ดและการแยกลำต้น เป็นพรรณไม้ที่ขึ้นได้ดีในที่ชุ่มชื้น มีเขตการกระจายพันธุ์ในเขตร้อน พบได้ทั่วทุกภาคของประเทศไทย โดยมักพบขึ้นเองตามที่โล่งชุ่มชื้น ตามแหล่งน้ำ หน้าผา หินปูน และตามที่รกร้างทั่วไป ที่ระดับต่ำจนถึงระดับสูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 2,100 เมตร

ใบหญ้าเกล็ดหอย ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปค่อนข้างกลมหรือคล้ายรูปไต โคนใบเว้าเข้าหากันเป็นรูปหัวใจ ส่วนริมขอบใบมีรอยหยักประมาณ 5-7 หยัก (แต่บางครั้งถึง 9 หยัก) มีฟันเลื่อย 2-3 รอย ใบมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 0.5-2 เซนติเมตร แผ่นใบบาง หลังใบเป็นสีเขียวเข้มและเป็นมัน ส่วนท้องใบเป็นสีขาวและมีขนสั้นอ่อนนุ่มขึ้นปกคลุมเล็กน้อย เส้นใบออกจากโคนใบ จำนวนเท่ากับหยักของแต่ละใบ ก้านใบเป็นเส้นบางเล็ก ยาวได้ประมาณ 1-8 เซนติเมตร

ดอกหญ้าเกล็ดหอย ออกดอกเป็นช่อหรือออกเป็นกระจุกคล้ายร่ม โดยจะออกตามบริเวณข้อของลำต้นหรือตามง่ามใบ ในช่อหนึ่งจะมีดอกย่อยประมาณ 10-15 ดอก ลักษณะของดอกเป็นสีเขียวอมขาวหรือสีแดงอ่อน มีขนาดเล็กมาก กลีบดอกเป็นรูปกลมรี มี 5 กลีบ เกสรเพศผู้มี 5 อัน รังไข่มี 2 ช่อง ในแต่ละช่องจะมีออวุล 1 เม็ด ส่วนยอดเกสรเพศเมียมี 2 อัน ก้านดอกสั้นมากหรือไร้ก้าน[

ผลหญ้าเกล็ดหอย ผลออกเป็นคู่ มีลักษณะแบน และเหลี่ยมคล้ายรูปหัวใจ ผิวผลเป็นมันและมีแต้มเป็นจุด ผลกว้างประมาณ 1.5-2 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 1-1.25 มิลลิเมตร ส่วนเมล็ดมีขนาดเล็กมาก

สรรพคุณของหญ้าเกล็ดหอย 

1. ทั้งต้นมีรสขมฝาด เผ็ดเล็กน้อย มีกลิ่นหอม เป็นยาเย็นออกฤทธิ์ต่อตับ ไต และม้าม ใช้เป็นยาดับพิษร้อนถอนพิษไข้ ช่วยแก้อาการร้อนใน (ทั้งต้น)
2. ลำต้นนำมาต้มเอาน้ำกินเป็นยาแก้ไข้ (ลำต้น)
3. ช่วยแก้อาการไอ ไอกรน (ลำต้น, ทั้งต้น)
4. ใช้เป็นยาแก้ไอสำหรับเด็ก แต่ถ้าใช้มากเกินไปอาจทำให้อาเจียนได้ (ทั้งต้น)
5. ช่วยขับเสมหะ (ทั้งต้น)
6. ช่วยแก้ตาแดง รักษาตาเป็นต้อ (ลำต้น, ทั้งต้น)
7. ช่วยแก้อาการเจ็บคอ คออักเสบ ต่อมทอนซิลอักเสบ ด้วยการใช้หญ้าเกล็ดหอย 50 กรัม นำไปต้มหรือตำคั้นเอาน้ำผสมกับเกลือ ใช้รับประทานหรืออมแก้อาการเจ็บคอ (ลำต้น, ทั้งต้น)
8. ใช้รักษาโรคบิดถ่ายเป็นมูกเลือด (ลำต้น, ทั้งต้น)
9. ช่วยแก้อาการท้องมาน บวมน้ำ (ทั้งต้น)
10. ใช้เป็นยาขับปัสสาวะ ขับนิ่วในไต ขับนิ่วในทางเดินปัสสาวะ แก้ทางเดินปัสสาวะติดเชื้อ (ลำต้น, ทั้งต้น)
11. ช่วยแก้ดีพิการ (ลำต้น)
12. ช่วยแก้ตับอักเสบ ตับแข็ง (ลำต้น)
13. ช่วยแก้ดีซ่าน ตำรับยารักษาตับอักเสบติดเชื้อแบบดีซ่าน จะใช้ต้นสด 30-60 กรัม นำมาตำคั้นเอาน้ำผสมกับเหล้าแบ่งรับประทานวันละ 2 ครั้ง ติดต่อกันประมาณ 4-7 วัน[
14. จากการรักษาผู้ป่วยที่เป็นโรคดีซ่านการอักเสบเฉียบพลันจำนวน 10 คน โดยใช้ลำต้นสดประมาณ 30-60 กรัม ใส่น้ำและเหล้าหมักจากข้าวเหนียว อย่างละเท่ากัน นำมาตุ๋นเป็นยากินหลังอาหารเช้าและอาหารกลางวัน พบว่าคนไข้หายตัวเหลืองทั้งหมด (ลำต้น, ทั้งต้น)
15. ใช้เป็นยาห้ามแผลสด โดยเฉพาะแผลที่ปลิงและทากดูด (ทั้งต้น) 
16. ลำต้นนำมาคั้นเอาน้ำใช้ทารักษาแผลมีหนองเรื้อรัง แผลเป็นตุ่มพองรอบเอว ฝีอักเสบเรื้อรังมีหนอง หูอักเสบมีหนอง (ลำต้น, ทั้งต้น)
17. ลำต้นนำมาคั้นเอาน้ำใช้ทารักษาบริเวณที่เป็นผื่นคัน ใช้แก้โรคผิวหนัง แก้บวม ปวดบวม แก้ฟกช้ำจากการหกล้ม (ลำต้น, ทั้งต้น)
18. ใช้แก้งูสวัด ด้วยการใช้หญ้าเกล็ดหอยนำมาตำให้ละเอียด แล้วนำไปแช่ในแอลกอฮอล์ 6 ชั่วโมง จากนั้นนำมาทาบริเวณที่เป็นแผล (ทั้งต้น)
19.  ลำต้นนำมาต้มเอาน้ำกินเป็นยาแก้บวม (ลำต้น)

ขนาดและวิธีใช้ : ให้ใช้ต้นสดครั้งละประมาณ 30-60 กรัม ส่วนแบบแห้งให้ใช้ครั้งละ 10-20 กรัม นำมาต้มเอาน้ำกินเป็นยา ส่วนการใช้ภายนอกให้กะปริมาณตามความเหมาะสม

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของหญ้าเกล็ดหอย 

สารที่พบ คือสารจำพวก Flavonoid glycoside และสารจำพวก Phenols และ Amino acid, Coumarin, Hyperin อีกทั้งยังพบน้ำมันระเหยต่าง ๆ[น้ำต้มจากหญ้าเกล็ดหอยเทศ ในความเข้มข้น 1:1 จะสามารถยับยั้งแบคทีเรียในกลุ่ม Strepto coccus และ Staphylo coccus ได้ อีกทั้งยังมีฤทธิ์ต่อต้านเชื้อบิดหรือเชื้อไทฟอยด์ได้ดีอีกด้วย

ประโยชน์ของหญ้าเกล็ดหอย 

1. ใช้ปลูกเป็นไม้ประดับคลุมดินทั่วไปตามบ้าน
2. สำหรับสัตว์เลี้ยงที่มีอาการป่วยเป็นไข้ ให้ใช้ลำต้นหญ้าเกล็ดหอยสดประมาณ 250 กรัม นำมาตำคั้นเอาน้ำให้สัตว์เลี้ยงกิน
3. หากวัวมีอาการเจ็บคอหรือคออักเสบ ให้ใช้ลำต้นสดและโล้ยเถ่าเช่าสด อย่างละ 1 กำมือ นำมาตำคั้นเอามาผสมกับน้ำเล็กน้อยให้วัวกิน
4. สัตว์เลี้ยงที่เยื่อตาอักเสบ ให้รักษาโดยใช้ลำต้นหญ้าเกล็ดหอยสด นำมาคั้นเอาน้ำผสมกับเกลือเล็กน้อย แล้วนำไปป้ายตา
5. หมูที่เป็นไตอักเสบ บวมน้ำ ให้ใช้ลำต้นสด ผักกาดสด มั่งแส่โชย และกึงป๊วก อย่างละ 39 กรัม นำมาต้มเอาน้ำผสมกับน้ำเต้าหู้ ประมาณครึ่งชามและน้ำตาลทราย 60 กรัม ให้หมูกิน

ข้อมูลจากเว็บไซต์เมดไทย