ผักหนาม อย่าคิดว่าเป็นแค่พืชริมน้ำ หรือเป็นพืชอันตรายที่มีหนามเยอะ เพราะจริง ๆ แล้วผักหนามมีประโยชน์และสรรพคุณมากกว่าที่ทุกคนคิด !
ผักหนาม คืออะไร ? เชื่อว่าหลาย ๆ คนคงไม่คุ้นหูกับผักชนิดนี้ แต่น่าจะพอเดาได้ว่าต้องมีหนามเยอะแน่ ๆ ซึ่งจริง ๆ แล้วผักหนามเป็นผักที่สามารถพบเห็นได้ทั่วไปในป่า และพื้นที่ชื้น บริเวณริมแม่น้ำ ลำคลอง คนทั่วไปที่รู้จักผักหนามส่วนมากจะนำมาทำเป็นอาหารทานค่ะ เพราะผักหนามถือเป็นผักที่มีประโยชน์และให้คุณค่าทางโภชนาการมากทีเดียว วันนี้เราเลยนำเรื่องราวและประโยชน์ของผักหนามมาฝากกันค่ะ
ผักหนาม หรือกะลี มีชื่อทางวิทยาศาสตร์คือ Lasia spinosa (L.) Thwaites. เป็นไม้ล้มลุกมีอายุหลายปี อยู่ในวงศ์ ARACEAE ตระกูลเดียวกับบอน มีเหง้าอยู่ใต้ดิน ต้นตั้งตรง มีหนามแหลมตามลำต้นและใบ ชอบขึ้นตามดินโคลนและพื้นที่ชื้นริมน้ำ พบในเอเชียเขตร้อนอย่างตอนใต้ของจีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และอินเดีย นิยมเด็ดมาต้มกินกับน้ำพริก ซึ่งนอกจากจะกินกับน้ำพริกอร่อยแล้ว ประโยชน์ของผักหนามยังมีอีกเยอะเลยค่ะ แต่ก่อนจะไปดูประโยชน์ของผักหนาม เรามาทำความรู้จักผักหนามให้มากกว่านี้กันก่อนค่ะ
ลักษณะทางพฤกษ์ศาสตร์ของผักหนาม
ลำต้น ลำต้นผักหนามเป็นเหง้าแข็งอยู่ใต้ดิน เลื้อยขนานกับพื้น มีหนามแหลมอยู่ตามลำต้น โดยลำต้นจะมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4-5 เซนติเมตร และยาวได้ถึง 75 เซนติเมตร ชอบขึ้นบริเวณที่ชื้นแฉะหรือมีน้ำขัง
ใบ ใบของผักหนามเป็นใบเดี่ยวทรงหัวลูกศร ผืนใบเรียบ สีเขียวเข้ม ขอบใบหยักเว้าลึกเป็นแฉกเกือบถึงเส้นกลางใบ เรียงสลับกัน โดยใบมีความกว้างมากกว่า 25 เซนติเมตร ยาวประมาณ 30-40 เซนติเมตร มีหนามอยู่บริเวณด้านหลังและเส้นกลางใบ ส่วนใบอ่อนจะม้วนเป็นแท่งกลม ปลายแหลม
ก้าน ก้านของผักหนามมีรูปทรงกระบอก แข็ง ยาวประมาณ 40-120 เซนติเมตร และมีหนามแหลมตามก้านใบ
ดอก ดอกของผักหนามเป็นช่อเชิงลด คือเป็นช่อดอกแบบไม่สิ้นสุด มีรูปทรงกระบอก เป็นแท่งยาวเท่ากับใบ ประมาณ 4 เซนติเมตร ออกมาจากกาบใบ ก้านของดอกมีหนามและสามารถยาวได้ถึง 75 เซนติเมตร มีดอกย่อยเยอะ ใบประดับเป็นกาบสีน้ำตาลปนเขียวถึงสีม่วง ยาวถึง 55 เซนติเมตร โดยกาบจะม้วนเป็นเกลียวไปจนสุดความยาว ช่อดอกมีสีน้ำตาล มีดอกตัวผู้จำนวนมากอยู่ด้านบน และดอกตัวเมียอยู่ด้านล่างในจำนวนไม่มาก ดอกจะออกช่วงพฤษภาคมถึงมิถุนายน
ผล ผลของผักหนามเรียงชิดติดกันเป็นแท่งทรงกระบอก ผลสดจะหนาและเหนียว ผลอ่อนจะนุ่มและมีสีเขียว ผลแก่จะมีสีเหลืองแกมแดง ผลจะออกช่วงมิถุนายนถึงสิงหาคม
คุณค่าทางโภชนาการของผักหนาม
- พลังงาน 18 กิโลแคลอรี
- ความชื้น 94.1%
- โปรตีน 2.1 กรัม
- แป้ง 2.0 กรัม
- ใยอาหาร 0.8 กรัม
- แคลเซียม 14 มิลลิกรัม
- ฟอสฟอรัส 11 มิลลิกรัม
- เหล็ก 0.9 มิลลิกรัม
- วิตามินเอ 6383 IU
- วิตามินบี1 0.92 มิลลิกรัม
- วิตามินบี 2 0.4 มิลลิกรัม
- วิตามินบี 3 0.91 มิลลิกรัม
- วิตามินซี 23 มิลลิกรัม
สรรพคุณผักหนาม ตามตำรับยา
ผักหนามสามารถนำมาใช้เป็นยาได้ทั้งใบ ราก เหง้า และทั้งต้นเลย
- ช่วยรักษาอาการไอ และปวดท้อง (ใบ)
- สามารถต้มดื่มแก้เจ็บคอ หรือต้มให้เด็กแรกเกิดอาบ (ราก)
- สามารถใช้เป็นยาแก้ไอ ขับเสมหะ หรือต้มน้ำอาบแก้คัน จากพิษหัด อีสุกอีใสสุกใส และโรคผิวหนัง (เหง้า)
- ช่วยขับปัสสาวะ แก้อาการปัสสาวะพิการ โดยนำลำต้นแห้ง 10-15 กรัม มาต้มน้ำกิน (ทั้งต้น)
- นำมารับประทานได้ แต่ต้องนำไปทำให้สุกหรือดองก่อนรับประทานเพื่อกำจัดพิษ (ยอดอ่อนและใบอ่อน)
ข้อควรระวัง
ถึงจะมีสรรพคุณรักษาโรคมากมาย แต่ในการทานผักหนามก็ต้องระวังด้วยนะคะ เพราะว่าผักหนามมีสารไซยาโนจินิกไกลโคไซด์ (Cyanogenic. Glycosides) ซึ่งสามารถเปลี่ยนเป็นสารไฮไดรไซยาไนต์ (hydrocyanic acid) ซึ่งเป็นสารพิษที่มีฤทธิ์ระงับการเจริญเติบโต และยับยั้งกระบวนการสร้างและสลายของเซลล์สิ่งมีชีวิต ยับยั้งกระบวนการหายใจและเนื้อเยื่อไม่ให้ดึงออซิเจนออกมาใช้ อาจส่งผลต่อชีวิตได้ ดังนั้นก่อนทานจึงต้องทำไปล้างสะอาด และทำให้สุกหรือดองก่อนจึงจะรับประทานได้
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
